Hayatımızı şekillendiren en önemli bileşenlerden olan kariyerimizi eğitim hayatımızın başlangıcından iş tecrübelerimize, üst pozisyonlara terfilere ve gelecek hayallerimizi gerçekleştirmeye kadar uzanan bir yolculuk olarak görmek mümkün. Tüm bunları göz önüne alınca kariyer kavramını, iş hayatımızda zamanla elde edilen ilerleme, başarı ve uzmanlık olarak tanımlıyoruz.
Kariyerin şekillenmesinde rol oynayan en önemli nokta ise kendimize has olan ayrıştırıcı noktaları doğru şekilde tespit etmek ve sonrasında bunları iş hayatımız sürecinde yer aldığımız pozisyonlarda doğru şekilde ortaya çıkarabilmek.
Bu yazımda “Kişisel markalaşma” kavramının günümüz dünyasında da kariyer yolculuğumuza sağlayacağı faydaları ticari markalaşma perspektifinden ele alarak aktaracağım.
Kariyerimizde başarılı bir şekilde ilerlememizde kişisel markalaşma bize neler kazandırabilir?
Fakat kişisel markalaşmaya geçmeden önce markalaşmanın geçmişi ve iş dünyasındaki anlamını kısaca hatırlayalım isterseniz.
Kavram olarak markayı pazardaki bir ürünü diğerlerinden ayırmaya yarayan ve bu ürüne bir kişilik, kimlik kazandıran unsurlar şeklinde tanımlıyoruz. Marka ve markalaşma her ne kadar son yüzyılların rekabet ortamında daha fazla öne çıksa da eski dönemlerde de ürünlerin birbirinden ayırt edilmesini sağlayan semboller, simgeler, damgalar şeklinde kullanıldığını biliyoruz. Markalaşmanın tarihi M.Ö. 2. yüzyılla kadar gidiyor. Antik Yunanistan’da zeytinyağı üreticileri, ürünleri için özel seramik küpler ürettirip, ürünlerinin sunumunu farklılaştırmıştır. Roma İmparatorluğu’nda ise Pompei’deki şarap vazolarının da özel damgalama kullanarak kaliteleri vurgulanmaya çalışılmıştır. M.Ö. 1300’lü yıllarda zanaatkarlar, ürünlerin imalatçısının tanınması amacıyla çanak, çömleklere pullar yapıştırmış ya da semboller çizmişlerdir. Tüm bu uygulamalarda marka kavramına dair öne çıkan nokta diğerlerinden ayrışarak farkını ve kalitesini ortaya çıkarma, sağladığı faydayı vurgulamak ve bu sayede itibar ve bilinirlik kazanmaktır.
Daha sonraki yıllarda pazarlama disiplininin önemli ismi Philip Kotler ticari bir markanın dört temel bileşene sahip olduğunu ifade etmiştir. Bunlar markanın sahip olduğu nitelikler, tüketicilerin satın aldığı faydalar, tüketicilerin değerlerine dokunma ve tüketicilerle kurulan iletişimde bir kişiliğe sahip olmasıdır. Ticari markalar bu bileşenleri doğru tanımladıkları ve kullandıkları takdirde bağlı oldukları şirketlere bilinirlik ve kârlılık getiriyorlar.
İçinde bulunduğumuz 21.yy’da dünyamız eskiye göre daha hızlı değişiyor. Bu değişim ve yenilenme atmosferi içerisinde yer alan markalar, özgün ve yaratıcı olmanın, müşterilerine katma değer sağlamanın ve bu sayede sürdürülebilir başarılar kazanmanın yarışındalar.
Vizyoner marka yaklaşımları ile stratejilerini ve yatırımlarını farklı iş modellerini hayal etmek, geleceği ve fırsatları öngörebilmek, değişim radarlarını hep açık tutmak amacı ile şekillendiriyorlar. Bu yaklaşımları da onları başarıda hep bir adım öne geçiriyor.
Tüketiciler için neden var olduklarını (misyonlarını), gelecekte varmak istedikleri noktayı (vizyonlarını) net olarak ortaya koyan, kendini mevcut koşullar doğrultusunda güncelleyen ve geliştiren markaların başarılı markaların ürün ve hizmetleri de daha fazla talep görüyor. Hayatımızdaki ihtiyaçlara çözüm sunan, ürün ve hizmetlerine katma değerler ekleyen markalar, dünyanın güncel koşullarına kendilerini uyarlayarak yetkinliklerini artırmaları sayesinde tercih edilmeye devam ediyorlar. “Fark yaratarak” fark ediliyorlar.
Yukarıda ticari markalar için bahsettiğim durum çok benzer şekillerde kişisel markalaşmada da kişilere önemli faydalar sağlıyor. Peki nedir bu faydalar?
İş dünyası koşulları sadece şirketler için değil bireyler için de oldukça rekabetçi koşullar barındırıyor. Bu rekabetçi ortamda kişisel markalaşma kariyer yönetimi için oldukça önemli bir araç konumunda.
How Personal Branding Affects Millennials’ Career Success makalesine göre Jakarta’da 1979 ile 1994 arasında doğan millenials olarak tanımlanan kuşak üyelerini ele alan ve 200 çalışan üzerimde yapılan anket çalışmasına göre elde edilen sonuçlar, kişisel markalaşmanın kişinin terfisine ve kariyer başarısına katkısı olduğunu göstermiştir.
Kişisel markayı anlamlandırmak için marka kavramını bir değer önerisi paketi olarak düşünmemiz gerekiyor çünkü zaman zaman burada yanlış bakış açılarına şahit oluyorum. Burada yapmak istediğimiz kendi yeteneklerimizi ve yetkinliklerimizi hem iş yaptığımız şirketlere veya insanlara hem de kariyerimize değer katacak şekilde şekillendirmek ve yönetmek. Zira kişisel markalaşmada da amaç, marka kavramından yola çıkarak, bir markaya ait olan değer yaratımı, katma değer sağlama, vizyon ve misyon sahibi olma, kendini geliştirme, hedef kitlesine hitap etme konularını bizlerin hayatına, geleceğine ve kariyerine uyarlamak. Markalaşma şirketlerin ürün ve hizmetleri için ticari büyüme ve sürdürülebilirlik iken, kişisel markalaşma da bizler için kendi yeteneklerimiz ve ayırt edici özelliklerimiz ile kariyer yolculuğumuzdaki basamakları başarıyla çıkmaya karşılık geliyor. Fark yaratmak ancak farkınızı gerçek anlamda fark etmenizle mümkün olabiliyor. Bu sayede kişisel markalaşma yolculuğu ile gelecekteki başarılarınız için sürekli yatırım yapmış oluyorsunuz. Konfüçyus’un “Başarı hazırlığa bağlıdır ve hazırlık olmadan başarısızlıkların ortaya çıkması kesindir” sözünü bu vesileyle anmakta fayda var. European Research on Management and Business Economics’de yayımlanan “Proposing a new framework for personal brand positioning” makalesi de bu görüşü destekler nitelikte ve kişisel markalaşmanın sadece birtakım yetkinliklere sahip olmaktan çok bu yetkinlikleri doğru stratejiler ile birleştirmenin kişilere rekabetçi fayda sağlayabileceğinin üzerinde duruyor. Bu stratejiler; kişisel farkındalık kazanma aşamasından başlayarak misyon, vizyon belirleme, iletişim ve kişisel imaj yönetimini kapsıyor.
Özellikle dijital mecralar ile kendini ifade etmenin yaygın olduğu Z kuşağı üzerine Romanya’da yapılan bir çalışmayı konu alan “Like Me: Generation Z and the Use of Social Media for Personal Branding” makalesi, Z kuşağına sahip bireylerin kişisel markalaşmayı önemsedikleri ve online mecraların bu konuda kendilerine rekabetçi avantaj kazandırdığını gösteriyor.
Kişisel Farkındalık, Misyon ve Vizyon
Eğitim hayatımız, kariyerimiz, sosyal ilişkilerimiz, hobilerimiz hayat boyu bizim seçimlerimiz ve aldığımız kararlar ile şekilleniyor. Daha da çeşitlendirebileceğimiz bu örnekler, hedeflerimize ulaşma yolunda kendimizi geliştirmek, değerimizi artırmak, hayatımıza katma değer sağlamak için yaptığımız yatırımlar. Bu yatırımların misyonunuza ve vizyonunuza uygun seçmek başarı yolunda hedef odaklı olmanızı sağlıyor.
Bir bireyin kendi kişisel markasını oluşturma sürecinin ilk adımı, kendisini tanıması ilgi, tutum, beceri ve yeteneklerinin farkına varmasıyla başlıyor. Kariyerinde ileriye dönük elde edeceği başarılar için kişisel markasını oluşturmasını sağlayacak yol haritasının verisini elde etmesinin yolu buradan geçiyor. Bunun için işletmelerde stratejik plan oluşturmadan önce yapılan SWOT Analizi (Strenghts, Weakneses, Opportunities, Threats: Güçlü, Zayıf Yönler, Fırsat ve Tehditler), kişisel marka oluşturulurken de bireyin başarıya ulaşması için kullanmak mümkün. Kişi, kendisini analiz etmeye başladığında, aşağıdaki sorular yol gösterici olabilir:
Yaşamda neleri yapmak istedim?
Yapabildiğim ve yapamadığım şeyler nelerdir?
Yapmak isteyip yapamayışımın sebepleri nelerdir?
Bunları gerçekleştirmek için nelere ihtiyacım var?
Bu kaynaklara nasıl ulaşabilirim?
Yapmak istediklerimi gerçekleştirmek üzere atacağım ilk adım ne olmalı?
Buradan da yeteneklerinizi hangi tür faydalara dönüştürebileceğiniz, onları kullanarak kariyerinize nasıl katkı sağlayabileceğinizi keşfetmeniz önem kazanıyor.
Kendinizi bu gözle doğru şekilde analiz edip size özgün yönlerinizi ve farklarınızı ortaya koymanız bir sonraki aşamada yaşam amacınızı yani misyonunuzu belirlemeniz bakımından büyük öneme sahip. Çünkü amaç insana umut, umut da cesaret verir ve hepsi birlikte bize motivasyonu yani geleceğe kararlı ilerleme imkanını sunar. Bu da özellikle kariyer konusunda alınacak kararlar için çok büyük önem taşır.
Bu sayede, yaşam amacınızın (kişisel misyonunuzun) ve değerlerinizin farkına varmanız, onları bir marka vizyonu ile yönetmeniz hedeflerinize etkin bir şekilde ulaşmanıza katkı sağlayacak. Kişisel misyonu oluşturabilmek için şu üç anahtar noktanın üzerinde durmakta fayda var.
- Kişinin ne yapmak, neye odaklanmak, hayatta neleri gerçekleştirmek istediği,
- Neye katkı sağlamak veya yardımda bulunmak istediği,
- Hangi sonuca varmak, ne alanda nasıl bir değer yaratmak istediği.
Bu üç noktayı doğru belirleyebilmek için ise iç dünyamıza ve hayallerimize yönelik bir gözden geçirme gerekiyor.
1.Her yeni güne başlarken size enerji veren, hedeflediğiniz ve ona ulaşmayı hayal ettikçe sizi motive eden konular neler?
2. Size zamanın nasıl geçtiğini unutturan aktiviteler nelerdir?
3. Doğuştan sahip olduğunuzu düşündüğünüz yetenekleriniz, sizi diğerlerinden farklı kılan eylemleriniz neler? (merak, liderlik, araştırma, yaratıcılık, müzik yeteneği gibi)
Size özgü yönlerinizi öne çıkararak kim olduğunuzu ortaya koymak, motivasyonunuzun artmasını bu sayede de potansiyelinizin ortaya çıkmasını sağlar.
4. Hayatta asla ödün veremeyeceğiniz değerleriniz neler? (Etik, özgüven, saygı, sevgi, fedakarlık gibi)
Bu cevaplar doğrultusunda:
- Anahtar kelimelerinizi belirleyerek (öğretmek, öğrenmek, cesaret, fark yaratmak, yardımlaşma, gezmek, paylaşmak gibi),
- Bu eylemleri kime-neye/kimlere-nelere katkı sağlamak için yapacağınızı belirleyerek (toplum, doğa/çevre, ihtiyaç sahipleri, hayvanlar gibi) yaşam amacınızı , yani kişisel misyonunuzu ortaya çıkarabilirsiniz.
Bir sonraki aşamada misyonunuz ile ilişkili olan kariyer vizyonunuzu şekillendirmek yani zihninizde geleceğiniz ile ilgili net bir tablo oluşturmak olacak.
Vizyon insanı canlı, dinamik tutar, konfor alanı ve rutinden uzaklaştırır. Hedeflerinizi belirlemeye ve o hedeflere ulaşmak için izleyeceğiniz stratejileri şekillendirmeye başlarsınız. Bu sayede hayatınızdaki faaliyetlerde algıda seçicilik başlar ve hayalinizdeki geleceğe ulaşmak için enerjiniz, zamanınız ve tüm kaynaklarınız o doğrultuda harekete geçer. Önemsiz şeyler ile zaman yitirmenin önüne geçmiş olursunuz. Aksi takdirde düşünceleriniz hayal olarak kalır.
Bugüne kadar beş yıl sonra nerede olmak istediğiniz açık bir şekilde tanımlı mı? Müdür olmak, kendi işinizi kurmak, yurtdışında şirketinize şube açmak veya master yapmak gibi. Eğer bir girişimciyseniz hedef kitleniz kimlerden oluşuyor?
İşte bu bakış açısı ile vizyonunuz ve stratejileriniz doğrultusunda ilerledikçe kendi değerinizi artırmaya ve fark yaratmaya başladığınızı hissedeceksiniz.
Sürekli Gelişim ve Güncellenme
Kariyeriniz hangi alanda ilerlerse ilerlesin güncel gelişmelere, trendlere, teknolojik yeniliklere sürekli açık olmak, kültürel ve sanatsal sermayenizi artırmak kişisel markanızın güncel kalmasını sağlayacaktır. Bu durum çalıştığınız işte şirketinize katkı sağlayacak. Durağanlıktan kaçınmak ticari markalar için bir zorunluluk olduğu kadar kişisel markalar içinde benzer durum geçerli. İş hayatınızın sürdürülebilirliği, ortaya farklılaşmış iş fikirleri koymanız, başarılarınızın devamlılığı ve kariyerinizi beslemeniz için kişisel markanızı güncek tutmanız olmazsa olmaz gerekliliğe sahip. Böylece kendinize yatırım yaparak temsil ettiğiniz değerlere yeni katmanlar ekleyerek derinleşebilirsiniz.
Kişisel İmaj
Kişisel imaj, bir kişinin başkalarının zihnindeki oluşan görüntüler ve algılardır. Bu imajın oluşmasında kişinin konuşma tarzı, beden dili, iletişim becerileri, giyim stili katkı sağlar. Bu unsurların kişisel marka çerçevesinde bütünsel olarak ele alınması imaj için önemlidir. Konuya bir başka açıdan bakıldığında, kişinin kendisini, kullandığı aksesuar ve kılık kıyafetle desteklenmesi, bulunulan konum itibariyle oluşturulmaya çalışılan kişisel marka imajıyla uyumlaştırması gerekir. Kariyer alanınıza uygun bir imaj çizmek güven ve itibar ile doğrudan ilişkili olup, tercih sebebi olmanızı sağlamaktadır.
Kariyerinizde önemli başarılara ışık tutacak bir kişisel marka yaratmanız dileğiyle…
